Tim Borca iz Fođe 1992. godine FOTO: arhiva sportdc

Vrijeme nezaustavljivo prolazi, sjećanja i uspomene ostaju… Dogodilo se prije 33 godine, a i danas fudbalski najviše vrijedi u Republici Srpskoj!

Tačno godinu dana poslije najvećeg uspjeha jugoslovenskog i srpskog fudbala, kada se Crvena zvezda u Bariju popela na krov Evrope, još jedan jugoslovensko-srpski klub – banjalučki Borac, osvojio je međunarodni trofej, Mitropa kup. I Krajišnici su trijumfovali na italijanskom tlu, u Fođi, 29. maja 1992, kada su “čizmom”, ali i Starim kontinentom, pronijeli barjak fudbala Republike Srpske, najmlađe srpske zemlje, formirane na Svetog Stefana, 9. januara iste godine.

Crveno-plavi su trijumfom u Fođi, u koju su doputovali “balkanskim lavirintima” (putovalo se avionom, autobusom i trajektom) uoči sankcija Savjeta bezbjednosti ujedinjenih nacija, u Banjaluku donijeli pehar Srednjoevropskog kupa, najstarijeg klupskog takmičenja u Evropi, koje je započelo još daleke 1927. godine. Taj srebrni pehar je i danas u vlasništvu FK Borac, jer zbog građanskog rata u BiH, koji je izbio tog maja 1992. godine, Banjalučani nisu mogli da budu domaćini sljedećeg izdanja Mitropa kupa, a jugoslovenski i srpski fudbal su zahvatile na sportskom polju, ničim izazvane sankcije baš onakve kakve danas doživljavaju ruski sportisti.

Slavlje uz trofej u Fođi FOTO: arhiva sportdc

Rezultat u Fođi je najveći i najznačajniji uspjeh fudbalera Borca u do sada 99 godina dugoj istoriji kluba osnovanog 4. jula 1926. godine uz kumstvo književnika, novinara i revolucionara Veselina Masleše. Ostaće vječno zapisano da je Borac posljednji klub SFR Jugoslavije, a ujedno i prvi iz Republike Srpske, koji je igrao na međunarodnoj sceni. Zahvaljujući tom uspjehu u Fođi crveno-plavi su u sezoni 1992/93. ostali članovi Prve savezne lige SR Jugoslavije, uz saglasnost UEFA i FIFA, što je takođe jedinstvena istorijska činjenica u svijetu fudbala. Borac je tada bio u društvu 100 najboljih svjetskih klubova u kojem nije bilo današnjih velikana: Mančester sitija, Čelzija, Borusije Dortmund, Arsenala, Olimpik Liona, Sevilje, Lacija…

Na klupi krajiškog velikana sjedio je makedonski stručnjak Zoran Smileski, koji se prisjetio te 1992. godine i uspjeha u Fođi:

-Malo ko zna da smo tada nosili barjak Republike Srpske koja je osnovana, pre našeg istorijskog i iznenađujućeg trijumfa u Italiji, samo četiri meseca i dvadeset dana. Upravo trofej Mitropa kupa poklonili smo Republici Srpskoj – zauvek, jer je neverovatno volim, rođena je 9. januara, na dan kada sam i ja ugledao svetlost života. Borac je preživeo zahvaljujući trijumfu u Fođi, zamalo je izbegao sudbinu zemlje koju je predstavljao u Italiji tog maja 1992. godine.

Banjalučani su otišli na Apenine čisto reda-radi, da se pojave, i odigraju turnir koji im je omogućilo osvajanje četvrtog mjesta u Prvoj saveznoj ligi Jugoslavije u sezoni 1990/91. Vratili su se kao heroji koji će kasnije prerasti u klupske legende.

-Sećam se svakog detalja, kako s puta koji nije bio nimalo ugodan, tako i sa samih utakmica, pa povratak kući bez pojedinih igrača, koji nisu želeli da se vrate… Naš uspeh u Fođi nije ništa manje važan nego trijumf Crvene zvezde u Bariju godinu dana ranije. Jedva smo otputovali za Italiju. Tadašnji predsednik Anđelko Grahovac i direktor Tomo Marić uložili su natčovečanske napore preko FSJ i Dušana Maravića, Miljana Miljanića i Branka Bulatovića. Stalno smo govorili: „sramota je da ne odemo...“ Mnogo nam je pomogao i pilot Stevan Popov, neviđenom hrabrošću, jer su letovi iznad BiH bili zabranjeni. Trijumf u Fođi je bio kruna jedne sjajne generacije Borca, možda i najbolje i najtalentovanije u istoriji kluba, koju je, nažalost, rat sprečio da napravi još bolje rezultate. Niko sada ne može da pretpostavi koji su bili krajnji dometi tog pažljivo selektiranog tima – počeo je prisećanje Smileski.

Doček igrača u Banjaluci FOTO: arhiva sportdc

Polufinale protiv domaćina odigrano 27. maja 1992. godine je ustvari bilo finale prije finale, pred krcatim tribinama na kojima se okupilo 15.000 ljubitelja fudbala, u drugom susretu igrali su Admira Beč i mađarski Vašutaš.

-Direktor Tomo Marić i ja, na klupi, preživljavali smo svašta. Bio je nervozan, pušio jednu za drugom cigaretu, tresao se… Ni meni nije bilo ništa lakše, ali morao sam da ga tešim. Verovao sam u stvari da možemo do čuda. Mnogo emocija smo potrošili vodeći s klupe taj meč u kome je domaćin bio izraziti favorit. Da se naježiš od atmosfere. Pobedili smo na penale zahvaljujući golmanu Milanu Simeunoviću posle nerešenog rezultata 2:2. Fođa je povela, mi preokrenuli rezultat, a u finišu je domaćin stigao do remija – “premotao” je film Smileski.

Trener Zoran Smileski s navijačima FOTO: arhiva sportdc

Finalni susret protiv Mađara odigran je 29. maja 1992. godine pred svega 2.000 gledalaca jer su Italijani bili razočarani ishodom polufinalnih duela, u borbi za trofej očekivali su svoje ljubimce.

-Nakon što smo eliminisali prvog favorita turnira, jer smo bili unapred prežaljeni, došao je red na Vašutaš. Ista slika na klupi. Meni nešto govori da će sve da bude kako treba. Direktora Marića uhvatila nervoza. Poveli smo rano, u otvaranju utakmice, Mađari izjednačili pola sata pred kraj, završeno 1:1, opet pobeda na penale uz ponovo brilijantnog golmana Simeunovića. Bog nas je pogledao. Kroz šta smo sve prošli samo da dođemo u Italiju, a onda smo nagrađeni peharom. To je fudbal – rekao je na kraju Zoran Smileski, prvi i za sada jedini trener Borca s međunarodnim trofejom.

Pri povratku iz Fođe malobrojni navijači Borca su dočekali svoje heroje kojima je trener Smileski pokazivao veliki srebrni pehar. Bilo je to vrijeme u kome se osjećao dolazak velikog zla, koje je i degradiralo ovaj veličanstven uspjeh Banjalučana. Pilot Stevan Popov je poslije avanture s Borcem imao onu u Švedskoj s reprezentacijom Jugoslavije koja je vraćena sa Evropskog prvenstva. Borac je nastavio takmičenje u jugoslovenskoj Prvoj ligi s Crvenom zvezdom, Partizanom, Vojvodinom, Prištinom, Budućnosti, Sutjeskom, niškim Radničkim…

Zapisano u jednom teškom vremenu, a vrijedi zauvijek!

Stojan Malbašić i Milorad Bilbija, kapiten i zamjenik FOTO: arhiva sportdc

Ekspedicija od 22 člana

Ekspedicija Borca u Fođi brojala je 22 člana, predvodili su je predsjednik Anđelko Grahovac, potpredsednik Živko Stanić, član uprave Stojan Davidović, direktor Tomo Marić, a stručni štab su sačinjavali šef Zoran Smileski i fizioterapeut Milenko Kaurin.

Trofej Mitropa kupa su osvojili: gomani Milan Simeunović i Radovan Gajić, te igrači: Stojan Malbašić (kapiten), Mario Mataja, Nermin Sušić, Milorad Bilbija, Zvonko Lipovac, Goran Đukić, Amir Kaltak, Fuad Šašivarević, Vitomir Štavljanin, Nikola Šušić, Branko Kovačević, Almir Filipović, Šaban Habibović i Admir Šarčević.

Član ove generacije bio je tada i dvadesetjednogodišnji Vinko Marinović koji nije putovao u Italiju zbog neposjedovanja pasoša.

Banjalučka ekspedicija pored aviona Stevana Popova FOTO: arhiva sportdc

Direktor Tomo Marić: Jedna od deset

Poslije mnogo godina direktor Borca iz 1992. godine kada je ostvaren najveći klupski uspjeh Tomo Marić je rekao:

-Utakmica protiv Fođe je bila nešto posebno. Takva utakmica se igra jednom u stotinu godina. Tadašnji odnos snaga Fođe i Borca bio je kao danas recimo Real Madrida i beogradskog Partizana. Od deset međusobnih duela devet bi dobili Italijani glatko, a Borac bi samo u jednoj uspio da ostane neporažen i to zahvaljujući velikoj sportskoj sreći. Mi smo protiv Fođe upravo odigrali tu, desetu utakmicu, nadmašivši vlastite mogućnosti. Priredili smo pravu fudbalsku senzaciju, razočarali Italijane i naše domaćine. Kasnije je sve postala istorija i legenda.

FINALE, Fođa, 29. maj 1992 – Vašutaš – Borac 4:6 (1:1, 0:1)

Stadion: Gradski u Fođi. Gledalaca: 2.000. Sudija: Štendl (Austrija). Strijelci: Ničiforov u 63. minutu za Vašutaš, a Filipović u 7. minutu za Borac. Žuti kartoni: Simeunović, Kaltak, Đukić, Šašivarević, Bilbija (Borac), Garas, Koner (Vašutaš).

VAŠUTAŠ: Erdeli, Garas, Iščak, Ničiforov, Kroner, Husak, Molnar, Nahočki, Saveljev, Tuboli (Borgulja), Grašov.

BORAC: Simeunović, Malbašić (Kovačević), Mataja (Habibović), Bilbija, Lipovac, Đukić, Kaltak, Šašivarević, Sušić (Šušić), Štavljanin, Filipović.